GİRİŞ
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) eyalet sistemi, ülkenin yönetim yapısının temel taşlarından biridir. ABD, federal bir cumhuriyet olarak örgütlenmiştir ve 50 eyaletten oluşur. Her eyaletin kendi anayasası, yasaları, yönetimi ve yargı sistemi vardır, ancak bunlar federal anayasa ve yasalarla çelişemez.
FEDERAL YAPI VE ANAYASA
ABD Anayasası (1787), federal ve eyalet yönetimleri arasında yetki paylaşımı yapar. Federal hükümet, dış ilişkiler, savunma, para basımı gibi ulusal konularda yetkilidir. Eyaletler, eğitim, sağlık, yerel güvenlik, aile hukuku gibi birçok konuda bağımsızdır.
EYALETLERİN ÖZELLİKLERİ
Kendi başkenti ve yönetim organları vardır sanki bağımsız devletmiş gibi ama özerk yapıdadır. Vali (Governor) başkanlığında yürütme organı bulunur. Vali başbakan gibi görev yapmaktadır yani o eyaletin reisidir. İki meclisli yasama organı (Senato ve Temsilciler Meclisi) genellikle vardır. Yargı sistemi eyalet yüksek mahkemesine kadar uzanır.
FEDERAL VE EYALET HUKUKU
Eyalet yasaları yalnızca o eyaletin içinde geçerlidir. Başka bir bölgeyi kapsamamaktadır hepsi kendi yasasını yapmada bağımsızdır. Federal yasalar tüm ülkede geçerlidir ve üstünlük ilkesi (Supremacy Clause) gereği, federal yasalar eyalet yasalarına üstün gelir.
EYALETLERİN TEMSİLİ
ABD Kongresi'nde her eyalet, Senato’da 2 senatörle temsil edilir nüfustan bağımsız bir şekil de temsil edilir. Temsilciler Meclisi’ndeki temsil sayısı ise nüfusa oranına göre belirlenir.
YENİ EYALETLERİN KURULMASI VE KABULÜ
Bu tamamen Federe Hükümete bağlı bir olaydır. Meclisten kabul görürse ABD`ye katılabilir.
EYALETLER ARASI FARKLILIKLAR
Her eyalette bu durumlar farklıdır. Farklı vergi oranlarına (ör. gelir vergisi veya satış vergisi), Farklı evlilik yasalarına, Farklı eğitim politikalarına sahip olabilir. Örneğin: Teksas’ta eyalet gelir vergisi yoktur. Kaliforniya çevreci yasalarıyla bilinir. New York daha sıkı silah yasalarına sahiptir.
FEDERALİZİM VE ÇATIŞMALAR
Zaman zaman federal hükümet ile eyaletler arasında yetki çatışmaları yaşanabilir. Örnekler: Esrar kullanımı: Bazı eyaletler serbest bırakırken, federal yasa hâlâ yasaklar. Göçmenlik politikaları: Eyaletler kendi uygulamalarını geliştirse de, göç federal bir yetkidir.
EYALET DIŞI TOPRAKLAR
ABD’ye bağlı ancak eyalet olmayan bölgeler de vardır: Porto Riko, Guam, Amerikan Samoası, ABD Virgin Adaları vb. Bu bölgelerde yaşayanlar bazı federal haklara sahip değildir (örneğin, başkanlık seçiminde oy veremezler). Bu bölgelerin çoğu ispanya ile olan 1898 deki savaşta yarı yarı ya sömürgeleştirildi.
ÖZET
ABD’nin eyalet sistemi, güçler ayrılığı ve yerel özerklik ilkelerine dayanır. Her eyalet bir anlamda "mini devlet" gibi işlev görür, ancak federal yapının bir parçasıdır. Bu sistem, ABD'nin hem birliğini hem de eyaletlerin çeşitliliğini korumasını sağlar.
