Miken Uygarlığı

Miken Uygarlığı

Miken Uygarlığı, M.Ö. yaklaşık 1600 - 1100 yılları arasında Yunanistan anakarasında hüküm sürmüş, tarihsel olarak bilinen ilk Yunan uygarlığıdır. Adını, en önemli şehirlerinden biri olan Mykenai (Miken)'den alır.

Başlıca Özellikleri

Coğrafya

Merkezleri: Mykenai (Miken), Tiryns, Pylos, Thebes, Atina

Bugünkü Yunanistan anakarası, özellikle Peloponez Yarımadası’nda yerleşmişlerdi.

Zaman Dilimi

Erken Dönem: M.Ö. 1600–1400

Klasik Miken Dönemi: M.Ö. 1400–1200

Çöküş: M.Ö. 1200–1100 (Deniz Kavimleri ve iç karışıklıklarla birlikte)

Toplum ve Mimari

Saray merkezli şehir devletleri (örneğin Miken Sarayı, Pylos Sarayı)

Dev taşlarla inşa edilmiş sur duvarları ("Cyclopean" mimari)

Ünlü yapı: Aslanlı Kapı (Lion Gate) – Miken’in giriş kapısı

Tholos mezarları (Kubbe mezarları) – Kraliyet aileleri için yapılmıştır

Yazı Dili

Linear B yazısı kullanmışlardır.

Bu yazı, Yunanca’nın en eski biçimidir ve kil tabletler üzerine yazılmıştır.

Ticaret, vergi ve saray yönetimi gibi konularda kullanılmıştır.

Savaş ve Siyaset

Askerî bir uygarlıktı: Surlar, silahlar, savaşçı mezarları önemli yer tutar.

Homeros’un İlyada’sındaki Akhalar (Achaeans), Mikenler olarak kabul edilir.

Truva Savaşı’na katıldıkları düşünülür (tarihî doğruluğu tartışmalı olsa da).

Ekonomi ve Ticaret

Tarım, zeytinyağı, şarap, hayvancılık.

Geniş bir ticaret ağı: Girit, Anadolu, Mısır, Levant ve İtalya ile ticaret.

Miken seramikleri, Akdeniz genelinde bulunmuştur.

Çöküşleri [1200 -1100]

Ani ve gizemli bir çöküş yaşandı.

Olası nedenler:

Deniz Kavimleri saldırıları

İç savaş ve siyasi çöküş

Doğal afetler (depremler)

Çöküş sonrası: Yunanistan “Karanlık Çağlar” dönemine girdi (yazılı kaynak neredeyse yok)

Kültürel Mirasları

Homeros’un destanları ile devam eden etkileri.

Erken Yunan sanatına, mimarisine ve mitolojisine etkileri büyüktür.

Arkeolojik buluntular: Heinrich Schliemann tarafından keşfedilen Miken Hazinesi.

Surinam`a Bakış

Surinam`a Bakış

Resmi adı: Surinam Cumhuriyeti (Republic of Suriname)

Başkent: Paramaribo

Yüzölçümü: Yaklaşık 163,820 km²

Nüfus: Yaklaşık 600,000 (2024 tahmini)

Resmi dil: Felemenkçe

Para birimi: Surinam Doları (SRD)

Yönetim biçimi: Başkanlık tipi cumhuriyet

Bağımsızlık: 25 Kasım 1975'te Hollanda'dan bağımsızlığını kazandı.

Coğrafya:

Güney Amerika’nın kuzeyinde yer alır. Doğusunda Fransız Guyanası, batısında Guyana, güneyinde Brezilya ve kuzeyde Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Güney Amerika`nın en küçük yüz ölçümüne sahip olan ülkesidir [163,820 km²]. Ekvatoral iklim hâkimdir: sıcak ve nemli. Ülkenin %90'ından fazlası yağmur ormanlarıyla kaplıdır.

Nüfus ve Kültür:

Etnik yapı oldukça çeşitlidir:

Doğu Hintliler (Hindistan kökenliler), Kreoller (Afrika kökenli), Cava kökenliler (Endonezya’dan), Yerli Amerikalılar, Maronlar (köle kökenli topluluklar), Avrupalılar ve Çinliler. Çok dilli bir toplumdur. Resmi dil Felemenkçe olsa da Sranan Tongo (yerel kreol dili), İngilizce, Hintçe, Java dili ve diğer diller yaygındır. 

Dinî çeşitlilik: Hristiyanlık, Hinduizm, İslam gibi dinler barış içinde bir arada yaşar.

Ekonomi:

Başlıca gelir kaynakları:

Altın, boksit, petrol gibi doğal kaynaklar.

Tarım ürünleri: pirinç, muz, şeker kamışı.

Balıkçılık ve orman ürünleri.

Ekonomisi dış etkilere ve emtia fiyatlarına duyarlıdır.

Dünya Bankası sınıflandırmasına göre orta gelirli bir ülkedir.

İlginç Bilgiler:

Güney Amerika’daki en küçük ülkedir. Paramaribo’nun tarihi şehir merkezi, UNESCO Dünya Mirası Listesindedir. Nüfusun büyük çoğunluğu kıyı bölgelerinde yaşar, iç kesimler oldukça seyrek nüfusludur. Tropikal doğası ve biyoçeşitliliğiyle ekoturizm için önemli potansiyele sahiptir.

Surinam Tarihini

İlk Dönemler ve Yerli Halklar

Surinam’ın ilk sakinleri, binlerce yıl önce buraya yerleşen yerli Amerindian halklardı. Bu gruplar arasında Arawaklar ve Karibler öne çıkar. Nehir kıyılarında ve iç ormanlarda balıkçılık, avcılık ve tarımla geçinirlerdi.

Avrupa Sömürge Dönemi [1600 - 1975]

İlk Kolonizasyon Dönemi

17. yüzyılda bölgeye ilk gelen Avrupalılar İngilizler oldu. 1650’lerde Surinam’da İngiliz kolonileri kuruldu.

Hollanda Hakimiyeti

1667’de Breda Antlaşması ile İngilizler Surinam’ı Hollanda’ya bıraktı; karşılığında New York’u (o zamanki adıyla New Amsterdam) aldılar. Böylece Surinam, Hollanda Guyanası adıyla Hollanda’nın bir sömürgesi haline geldi.

Kölelik ve Plantasyon Ekonomisi

17. ve 18. yüzyıllarda Surinam, şeker kamışı, kahve, kakao gibi ürünler yetiştirilen plantasyon ekonomisine geçti. Bu sistem için Batı Afrika’dan on binlerce köle getirildi. Sert yaşam koşulları nedeniyle çok sayıda köle kaçtı ve ormanlara yerleşerek Maron topluluklarını oluşturdu.

Köleliğin Kaldırılması [1863]

Hollanda, köleliği 1863’te kaldırdı. Ancak köleler “zorunlu çalıştırma” altında 10 yıl daha çalıştırıldı. Yerine çalıştırılmak üzere Hindistan ve Java (Endonezya) gibi bölgelerden işçiler getirildi. Bu da bugünkü etnik çeşitliliğin temelini oluşturdu.

Bağımsızlık ve Modern Dönem [1975 - Günümüz]

Bağımsızlık [1975]

Surinam, 25 Kasım 1975’te Hollanda’dan barışçıl yollarla bağımsızlığını kazandı. Bağımsızlıktan sonra yüz binlerce kişi, özellikle eğitimli kesim, Hollanda’ya göç etti.

Askeri Darbeler ve Siyasi Krizler

1980’de Desi Bouterse adlı ordu mensubu tarafından darbe yapıldı. 1982’de rejim muhaliflerinden 15 kişinin öldürüldüğü "Aralık Cinayetleri" uluslararası alanda büyük tepki topladı. 1986’da Maronlar ile hükümet arasında iç savaş yaşandı (1992'de barış anlaşmasıyla sona erdi).

Demokratikleşme ve Günümüz

1991’den itibaren demokratik seçimler düzenli olarak yapılmakta. Desi Bouterse, 2010’da sivil olarak tekrar cumhurbaşkanı seçildi, ancak insan hakları suçları nedeniyle tartışmalı bir figür olmaya devam etti. En son 2020 seçimlerinde Chandrikapersad Santokhi cumhurbaşkanı seçildi.

Özet 

Surinam’ın tarihi, yerli halkların varlığı, Avrupa sömürgeciliği, kölelik, göçmen işçi hareketleri ve etnik çeşitlilik gibi temalar etrafında şekillenmiştir. Bugün, bu tarihsel süreçler Surinam’ı çok kültürlü, çok dilli ve karmaşık kimlikli bir ülke haline getirmiştir.

Gambiya`ya Bakış

Gambiya`ya Bakış

Gambiya, Batı Afrika'da yer alan küçük bir ülkedir. İşte Gambiya hakkında bazı temel bilgiler:

Genel Bilgiler:

Başkent: Banjul

Resmi Dil: İngilizce

Nüfus: Yaklaşık 2.8 milyon (2023 tahmini)

Yönetim Şekli: Cumhuriyet

Bağımsızlık: 18 Şubat 1965 (Birleşik Krallık'tan)

Para Birimi: Gambiya Dalasisi (GMD)

Coğrafi Özellikler:

Gambiya, Senegal ile çevrilidir ve yalnızca batısında Atlas Okyanusu'na kıyısı vardır. Ülke, Gambiya Nehri boyunca dar ve uzun bir şekilde uzanır.

Ekonomi:

Müzik ve dans Gambiya kültüründe önemli yer tutar. Kora (bir tür telli çalgı) geleneksel müzikte sık kullanılır. Nüfusun büyük çoğunluğu Müslümandır.

İlginç Bilgiler:

Gambiya, yalnızca yaklaşık 48 kilometre genişliğindedir, ama uzunluğu 400 km'ye kadar uzanır! Ülkenin şekli, adeta Gambiya Nehri'nin etrafına sarılmış bir şerit gibidir. Bu şekli, sömürge dönemindeki sınır anlaşmalarından kaynaklanır. 

Gambiya Nehri, ülkenin adeta can damarı gibidir. Nehir, ulaşımdan balıkçılığa kadar birçok alanda hayatın merkezindedir. Gambiya'nın ismi de buradan gelir.

Ünlü “Roots” (Kökler) romanı ve dizisinde adı geçen Kunta Kinte, Gambiya'nın Juffureh köyündendir. Gerçek bir kişi olan Kunta Kinte’nin hikâyesi, kölelik tarihine dair önemli bir sembol haline gelmiştir.

Avrupa'dan gelen turistler için özellikle kış aylarında "The Smiling Coast of Africa" (Afrika’nın Gülümseyen Sahili) sloganıyla tanınır. Hem sıcak iklimi hem de yerel halkın misafirperverliğiyle ünlüdür.

Uzun süre boyunca Gambiya’da seçimlerde oy verme işlemi bilye ile yapılırdı. Seçmenler, tercih ettikleri adayın sembolü olan kutuya bir bilye atardı. Bu sistem, hem okuma-yazma bilmeyenler için pratiktir, hem de şaibeyi azaltmak için geliştirilmiştir.

Botswana'ya Bakış

Botswana'ya Bakış

Botswana, resmi adıyla Botsvana Cumhuriyeti, güney Afrika'nın iç kesiminde, Güney Afrika, Namibya, Zambiya ve Zimbabve ile sınır komşusu olan bir ülkedir. 581.730 km² yüzölçümüyle Botswana, yaklaşık 2,5 milyonluk nüfusuyla dünyanın en seyrek nüfuslu ülkelerinden biridir.

Siyasi ve Ekonomik Durum

1966 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Botswana, Afrika'nın en istikrarlı çok partili demokrasilerinden biri haline gelmiştir. 2024 yılında yapılan seçimlerde, 58 yıldır iktidarda olan Botswana Demokratik Partisi (BDP) yenilgiye uğrayarak yerini Duma Boko liderliğindeki muhalefet koalisyonu Umbrella for Democratic Change (UDC)'ye bırakmıştır. Bu da demokrasi açısından istikrarlı bir ülke olarak göstermektedir.

Ülkenin ekonomisi büyük ölçüde elmas madenciliğine dayanmaktadır. Elmas ihracatı, Botswana'nın toplam ihracatının %80'inden fazlasını ve GSYİH'sinin yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Ancak, son yıllarda sentetik elmasların yükselişi ve küresel talebin düşmesi nedeniyle elmas gelirlerinde azalma yaşanmıştır. Bu durum, hükümeti ekonomiyi çeşitlendirme çabalarına yönlendirmiştir. Elmas dışındaki maddelere yönelmeye çalışmışlardır.

Turizm ve Doğal Güzellikler

Botswana, doğal yaşam alanlarını koruma konusundaki kararlılığıyla bilinir. Ülkenin yaklaşık %42'si milli parklar ve koruma alanlarıyla kaplıdır . Başlıca turistik cazibe merkezleri arasında ki yerler şöyle sıralanmaktadır.

Okavango Deltası: UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan bu delta, zengin biyolojik çeşitliliğiyle dikkat çeker.

Chobe Ulusal Parkı: Afrika'nın en büyük fil popülasyonuna ev sahipliği yapar.

Makgadikgadi Tuz Düzlükleri: Dünyanın en büyük tuz düzlüklerinden biri olup, benzersiz manzaralar sunar.

Enerji ve Altyapı Gelişmeleri

Selebi-Phikwe Güneş Enerjisi Santrali: 50 MW kapasiteli bu proje, Norveç merkezli Scatec tarafından geliştirilmektedir.

Tati Güneş Enerjisi Santrali: 105 MW kapasiteli bu proje, Botswana'nın ilk büyük ölçekli özel güneş enerjisi santrali olmayı hedeflemektedir.

Kültür ve Dil

Ülkenin resmi dili İngilizce, ulusal dili ise Setswana'dır. Botswana halkı, Bantu kökenli Tswana etnik grubuna mensup olup, "Batswana" olarak adlandırılır.

Özet Bilgiler

Başkent: Gaborone

Nüfus: Yaklaşık 2,5 milyon

Yüzölçümü: 581.730 km²

Resmi Dil: İngilizce

Ulusal Dil: Setswana

Para Birimi: Botswana Pula (BWP)

Zaman Dilimi: GMT+2

Özet

Botswana, doğal güzellikleri, siyasi istikrarı ve ekonomik çeşitlendirme çabalarıyla Afrika kıtasında öne çıkan bir ülkedir. Safari turizmi, elmas madenciliği ve yenilenebilir enerji projeleriyle hem yerel halkın refahını artırmayı hem de sürdürülebilir kalkınmayı hedeflemektedir.

Polinezya`da Bağımsızlığını Koruyan Tek Devlet Tonga Krallığı

Giriş

Tonga Krallığı, resmi adıyla Tonga Krallığı Güney Pasifik Okyanusu`nda yer alan bir ada ülkesi.

Genel Bilgiler

Başkent: Nukuʻalofa

Yönetim Şekli: Anayasal Monarşi

Devlet Başkanı: Kral VI. Tupou

Yüzölçümü: Yaklaşık 750 km²

Nüfus: Yaklaşık 100.000 (2024 itibarıyla)

Resmi Dili: İngilizce ve Tonga dili

Para Birimi: Tongan paʻanga [TOP]

Coğrafya

Tonga, 170`ten fazla adadan oluşmaktadır. Bunlardan yalnızca yaklaşık 35`i yerleşiktir. Adalar üç ana gruba ayrılıyor. Tongatapu, Ha`apai ve Vava`u adalarından oluşur. Büyük Okyanus`un batı kesminde, Fiji`nin doğusunda yeralır. 

Tarih ve Siyasi Sistem

Tonga, Pasifik`teki tek yerli monarşidir ve Avrupa sömürgesi olmadan bağımsızlığını sürdüren nadir ülkelerden biridir. 1900 - 1970 yılları arasında Britanya himayesi altında, ancak iç işlerinde bağımsızlardır. 1970`te tamamen bağımsız hale geldi Krallık, anayasa çerçevesinde yönetilir. Kral geniş yetkilere sahiptir ancak son yıllarda reformlarla parlamentonun gücü artmıştır.

Kültür

Tonga kültürü, Polinezya geleneklerine derinlemesine bağlıdır. Geleneksel danslar (örneğin "Lakalaka") ve kıyafetler hâlâ yaygın olarak kullanılır. Aile bağları ve topluluk ilişkileri büyük önem taşır. Din önemli bir yer tutar; halkın çoğunluğu Hristiyandır.

Turizm ve Ekonomi

Tonga, el değmemiş doğası, mercan resifleri, balina gözlemciliği ve kültürel zenginlikleriyle tanınır. Ekonomi büyük ölçüde tarım, balıkçılık, dış yardımlar ve yurtdışındaki Tongalılardan gelen döviz transferlerine dayanır.

İki Ardıl Devlet Buhara Hanlığı ve Buhara Emirliği

 Giriş

Orta Asya tarihinde önemli bir yere sahip olan iki ardıl devlettir.

Buhara Hanlığı

Kuruluşu ve Girişimi

Buhara Hanlığı, 1500 yılında Özbek Şeybaniler tarafından kurulmuştur. Kurucusu Şeybani Han`dır. Timur İmparatorluğunun zayıflaması sonucu Orta Asya`daki hakimiyet boşluğunu doldurmuştur. Başkentleri Buhara şehri olmuştur, önemli bir ticaret ve ilim merkeziydi. Hanlık, Horasan, Harezm, Semerkand ve Taşkent gibi şehirleri zaman zaman elde etmiştir.

Kültür ve Din

Sünni İslam`ın Hanefi mezhebi yaygındı. Medreseler, camiler ve tekkeler ile dini ve ilmi bir merkez haline geldi. İslam dünyasında önemli ulema ve mutasavvıflar yetişmiştir.

Yıkılış

18. yüzyılın sonlarında hanlık zayıfladı ve Mangıtlar ailesinden bir askeri lider olan Şahmurad 1785`te hanlığı fiilen sonlandırarak Buhara Emirliğini kurdu.

Buhara Emirliği [1785 - 1920] 

Yönetim

Mangıt hanedanı tarafından yönetilmiştir. Emirler, han unvanı yerine "emir" unvanını kullanmışlardır. İlk emiri Şahmurad`dır.

Rusya ile İlişkiler

19. yüzyılda Çarlık Rusyası`nın Orta Asya politikaları sonucu Buhara Emirliği, giderek Rus etkisi altınagirdi. 1868`de Ruslarla yapılan savaşlar sonucunda emirlik, Rusya`ya bağlı yarı özerk bir devlet haline geldi. Resmi olarak iç işlerinde serbest dış işlerinde Rusya`ya bağlıydı.

1920`de Bolşevik Devrimi sonrasında Buhara Emirliği yıkıldı. Yerine, Sovyetler Birliğine bağlı Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti kuruldu.

Buhara`nın Önemi

Orta Asya`da İslam Kültürü, ilmi ve tassavvuf geleneğinin yayılmasında merkezi rol oynadı. İmam Buhari gibi önemli alimlerin memleketi olmasıyla da tanınır. İpek Yolu üzerindeki konuma, ticari ve kültürel açıdan zenginliğini artırmıştır.

Yeni Zelanda`ya Farklı Bir Bakış Açısı

Yeni Zelanda`ya Farklı Bir Bakış Açısı

Yeni Zelanda, Maori halkının oluşturduğu güney pasifikte yer alan, iki ana adadan oluşan bir ada ülkesidir. Kısacası yerel adı ile bildiğimiz Avustralya ve Yeni Zelanda iki farklı yerde yeralmasına rağmen, Anzak olarak tanınır.

Genel Bilgiler

Başkent Wellington

En Büyük Kent Auckland

Nüfus Yaklaşık 5 milyon

Resmi Diller İngilizce, Maori Dili ve Yeni Zelanda İşaret Dili

Yönetim biçimi parlamenter demokrasi ve anayasal monarşi kral III. Charles Yeni Zelanda Kralıdır.

Para birimi Yeni Zelanda Doları

Coğrafya

Kuzey Adası Daha sıcak iklime sahip, volkanik dağlar ve jeotermal alanlar bulunur.

Güney Adası Güney Alpleri ile daha dağlıktır ve buzullar, fiyortlar, milli parklar vardır.

Ekonomi

Tarım, turizm ve hizmet sektörlerinde güçlüdür. Süt ürünleri, et ve şarap ihracatında dünyada önde gelir. Teknoloji ve film sektörü de önemli bir ekonomik alan oluşturuyor.

Kültür

Maori kültürü ülkenin kimliğinde büyük yer tutar. Rugby, kriket ve netball en popüler sporlardır. Doğa ile iç içe yaşam tarzı yaygındır.

İlginç Bilgiler

Dünyada oy hakkını kadınlara ilk tanıyan ülke [1893] olmuştur. Nüfustan çok koyun koyun vardır [yaklaşık 10 koyun / 1 kişi oranı]. Birçok kişi tarafından "dünyanın en yaşanabilir ülkelerinden biri" olarak kabul edilir.