Montserrat
Kıta: Kuzey Amerika
Başkent: Plymouth, Brades
Hükümet: Britanya Denizaşırı Toprağı
Milliyet: Montserratlı
Para Birimi: Doğu Karayip Doları
Din: Hristiyan
Nüfus: 4.352
Karayipler’in Lesser Antilles adı verilen bölgesinde yer alan Montserrat, doğal güzellikleri, volkanik yapısı ve çalkantılı tarihiyle dikkat çeken küçük bir ada ülkesidir. “Karayiplerin Zümrüt Adası” olarak bilinen Montserrat, hem sömürgecilik döneminde yaşanan siyasi dönüşümler hem de yakın tarihteki doğal afetlerle şekillenmiş bir geçmişe sahiptir.
Montserrat’ın tarihi, Avrupa sömürgeciliği öncesinde bölgede yaşayan Arawak ve Karib yerlilerine kadar uzanır. Adanın Avrupalılar tarafından keşfi ise 1493 yılında Kristof Kolomb’un ikinci Amerika yolculuğuna dayanır. Kolomb, adaya İspanya’nın Montserrat manastırına atıfla bu ismi vermiştir.
16. yüzyıl boyunca İspanyollar adaya ilgi göstermiş olsa da kalıcı bir yerleşim kurmamışlardır. 1632 yılında İngilizler adaya hâkim olmuş ve kısa sürede İrlanda’dan gelen göçmenleri yerleştirmişlerdir. Bu nedenle Montserrat, Karayipler’de “Küçük İrlanda” olarak da anılmıştır. İrlanda kültürü ve Katolik inancı adanın sosyal yapısını derinden etkilemiştir.
17. ve 18. yüzyıllarda Montserrat, diğer birçok Karayip adası gibi şeker kamışı üretimi ile ekonomik değer kazandı. İngiliz sömürgeciler büyük plantasyonlar kurarak Afrika’dan köleleştirilmiş insanları adaya getirdi. Köle emeğine dayalı bu sistem, adanın sosyal ve demografik yapısını tamamen değiştirdi. 1834’te İngiliz İmparatorluğu’nda köleliğin kaldırılmasıyla birlikte adadaki işgücü dengesi de köklü şekilde değişti.
Montserrat’ın siyasi tarihi, sömürge döneminde İngilizler ile Fransızlar arasında defalarca el değiştirmesiyle şekillendi. 1666’da kısa süreliğine Fransızların eline geçen ada, 1783 Paris Antlaşması ile kesin olarak İngiliz hâkimiyetine bırakıldı. Böylece Montserrat, İngiliz koloni sisteminin kalıcı bir parçası haline geldi.
20. yüzyıla gelindiğinde Montserrat, İngiliz sömürge idaresi altında özerklik taleplerinin yükseldiği bir döneme girdi. 1958’de kurulan Batı Hint Adaları Federasyonu’na katıldı, ancak bu federasyon 1962’de dağıldı. Bunun ardından Montserrat, Birleşik Krallık’a bağlı bir denizaşırı toprak statüsüyle varlığını sürdürdü.
1960’lardan itibaren ada, kendi iç işlerinde daha fazla söz sahibi olmaya başladı. 1961’de yürürlüğe giren anayasa ile yerel seçimler yapılmaya başlandı ve Montserrat Meclisi siyasi hayatın merkezine yerleşti. Buna rağmen nihai otorite, Birleşik Krallık tarafından atanan vali olarak kaldı.
Montserrat’ın modern tarihi, 1995 yılında yaşanan Soufrière Hills Yanardağı patlaması ile dramatik bir dönüm noktasına sahiptir. Bu felaket sonucunda başkent Plymouth tamamen yok olmuş, adanın güney kısmı yaşanmaz hale gelmiştir. Nüfusun büyük bölümü İngiltere başta olmak üzere diğer ülkelere göç etmek zorunda kalmıştır. 1990’larda 12.000 civarında olan ada nüfusu, birkaç yıl içinde yarıya düşmüştür.
Bu süreçte Montserrat’ın siyasi yapısı da zorlanmış, ada ekonomisi büyük darbe almış ve İngiltere’den gelen yardımlara bağımlılık artmıştır. Yeni idari merkez kuzeydeki Brades’e taşınmış, ancak hâlâ resmî bir başkent bulunmamaktadır.
Bugün Montserrat, Birleşik Krallık’a bağlı özerk bir bölge olarak varlığını sürdürmektedir. Devlet başkanı İngiltere Kralı’dır ve adada onu temsil eden bir vali görev yapar. Yürütme yetkisi ise valiyle birlikte seçilmiş başbakan ve bakanlar kuruluna aittir.
Montserrat, küçük nüfusu ve sınırlı ekonomisine rağmen Karayipler’deki kültürel çeşitliliği ve İrlanda mirasıyla öne çıkar. Günümüzde hem volkanik mirası hem de doğal güzellikleri sayesinde turizmi yeniden canlandırmaya çalışmaktadır. Aynı zamanda İngiltere ile olan güçlü bağları, siyasi istikrarının en önemli garantilerinden biri olarak görülmektedir.