Guyana

Guyana Genel Bilgileri

Kıta: Güney Amerika

Başkent: Georgetown

Resmi Dili: İngilizce

Hükûmet: Üniter, Başkanlı, Anayasal Cumhuriyet

Milliyet: Guyanalı

Din: Hristiyan, Hinduizm ve Müslüman

Para Birimi: Guyana Doları

Guyana’nın Tarihi ve Siyasi Tarihi

Güney Amerika’nın kuzeydoğusunda yer alan Guyana, tarih boyunca farklı kültürlerin, sömürgeci güçlerin ve yerli toplulukların etkileşiminden doğan zengin bir geçmişe sahiptir. Ülke, kuzeyde Atlas Okyanusu’na, batıda Venezuela’ya, güneyde Brezilya’ya ve doğuda Surinam’a komşudur. “Guyana” kelimesi yerli dillerde “çok sular ülkesi” anlamına gelir ve ülkenin coğrafi yapısını oldukça iyi yansıtır.

İlk Yerleşimciler

Guyana toprakları, Avrupalıların gelişi öncesinde Arawak ve Karib yerlilerinin yaşadığı bir bölgeydi. 

Kolonizasyon Dönemi

15. yüzyıldan itibaren Avrupalı kaşifler bölgeyi keşfetmeye başladı. 16. yüzyılda İspanyollar tarafından fark edilse de kalıcı yerleşimler kuramadılar. 17. yüzyılda Hollandalılar bölgeye hâkim oldu ve üç ayrı sömürge kurdular: Essequibo, Demerara ve Berbice. Bu bölgelerde şeker kamışı plantasyonları kuruldu ve Afrika’dan getirilen köleler çalıştırıldı. 18. yüzyıl boyunca Hollandalıların kontrolü devam etti, ancak Napolyon Savaşları sırasında bölge İngilizlerin eline geçti.

Sömürge Dönemi

1814’te yapılan anlaşmalarla İngiltere, Hollanda’dan bu toprakları resmen aldı ve 1831’de “Britanya Guyanası” adıyla tek bir sömürge haline getirdi. İngiliz yönetimi altında ekonomi, büyük ölçüde şeker üretimine dayalı kaldı. 1834’te köleliğin kaldırılmasının ardından İngilizler, iş gücü açığını kapatmak için Hindistan’dan binlerce sözleşmeli işçi getirdi. Bu durum, günümüz Guyana’sının etnik yapısını derinden etkiledi; bugün nüfusun büyük kısmı Afrika ve Hint kökenlidir.

20. yüzyılın başlarında Guyana’da milliyetçi hareketler güçlenmeye başladı. 1950’de Cheddi Jagan ve Forbes Burnham önderliğinde kurulan People’s Progressive Party (PPP), bağımsızlık talebini yükseltti. Ancak parti içindeki etnik bölünmeler –Hintli ve Afrikalı Guyanalılar arasındaki gerilim– ülkenin siyasi yapısını uzun süre etkiledi. 1953’te yapılan ilk demokratik seçimleri PPP kazansa da, İngiliz yönetimi hükümeti feshederek doğrudan kontrolü yeniden ele aldı.

Bağımsızlık Dönemi

1961’de özerklik verildi ve 26 Mayıs 1966’da Guyana, İngiltere’den bağımsızlığını kazandı. Ülke, 1970’te Cumhuriyet ilan ederek İngiliz Monarşisiyle bağlarını tamamen kopardı. İlk yıllarda sosyalist politikalar ön plandaydı; özellikle Forbes Burnham döneminde ekonomi devletleştirildi ve ülke Sovyetler Birliği ile yakın ilişkiler kurdu. Ancak bu politikalar ekonomik sıkıntılara yol açtı.

1980’lerde ekonomik kriz derinleşti, siyasi baskılar arttı ve yolsuzluk iddiaları yoğunlaştı. 1992’de yapılan serbest seçimlerle Cheddi Jagan yeniden iktidara geldi ve Guyana demokratikleşme sürecine girdi. 2000’li yıllardan itibaren ülke, siyasi istikrar ve ekonomik büyüme arayışına girdi. Özellikle 2015 sonrası açık denizlerde keşfedilen büyük petrol rezervleri, Guyana’nın geleceğini kökten değiştirme potansiyeline sahip oldu.

Bugünün Guyanası

Bugün Guyana, Güney Amerika’nın en küçük ama en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir. Ancak etnik temelli siyaset, gelir dağılımındaki eşitsizlik ve çevresel sorunlar hâlen ülkenin karşı karşıya olduğu temel zorluklardır.

Guyana’nın tarihi, sömürgeciliğin izlerini taşıyan ama aynı zamanda dayanıklılığıyla öne çıkan bir toplumun hikâyesidir. Zengin kültürel çeşitliliği, doğal kaynakları ve jeopolitik konumu, onu Latin Amerika’nın özgün ülkelerinden biri haline getirmiştir.