İşte Azerbaycan'ın var olmasını sağlayan liderin portresi ve onu tanımaya başlayalım.
Neriman Nerimanov, 1870 yılında Azerbaycan’ın Tiflis eyaletine bağlı Tiflis yakınlarında dünyaya gelmiş, Türk dünyasının ve Sovyet coğrafyasının önemli siyasetçi, yazar ve aydınlarından biridir. Hem doktorluk hem de edebiyat alanındaki çalışmalarıyla tanınan Nerimanov, aynı zamanda Azerbaycan’ın milli kimlik mücadelesinde ve sosyalist fikirlerin yayılmasında etkili bir rol oynamıştır. Ayrıca o zaman ki Azerbaycan Aydınları arasında ilklerin adamı Neriman Nerimanov olarak görebiliriz.
Gençlik yıllarında eğitimini tıp alanında tamamlayan Nerimanov, doktor olarak görev yaparken toplumun yoksul kesimleriyle yakından ilgilendi. Bu deneyimler, onun halkın sorunlarını daha yakından görmesine ve siyasi düşüncelerinin şekillenmesine zemin hazırladı. Ancak o sadece bir hekim değildi; aynı zamanda kalemiyle de toplumun aydınlanmasına katkıda bulundu. Yazdığı hikâyeler ve romanlarda halkın yaşadığı sosyal adaletsizlikleri işledi. Özellikle “Nadir Şah” ve “Bahadır ve Sona” gibi eserleri, Azerbaycan edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Sonrasında ise Azerbaycan'ın ilk kütüphanesini de kurduğunu gömeceğiz. Yani Nerimanov cahilliğe karşı da savaş açmış bir aydın bir kişiliktir.
Siyasi alandaki mücadelesi ise genç yaşta başladı. Çarlık Rusyası döneminde Azerbaycan halkının eğitim seviyesinin yükseltilmesi için çalıştı. Okullar açılması, ana dilde eğitim verilmesi gibi taleplerle öne çıktı. Daha sonra sosyalist fikirlere yönelerek işçi sınıfının haklarını savundu. 1905 Devrimi yıllarında aktif siyaset içinde yer aldı. Ama sonrasında Çarlık Rejiminden bulamadıklarını Sovyetler Birliği'nden hiç bulamayacak ve neredeyse tamamen dışlanacaklardı Türki Cumhuriyetler olarak çok acı çekecek olan bir döneme gireceklerdi.
1917 Ekim Devrimi sonrasında Azerbaycan’da Sovyet yönetiminin kurulmasında etkin görev üstlendi. 1920’de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kuruluşunda liderlik yaptı ve bir süre devlet başkanı olarak görev aldı. Onun döneminde eğitim, sağlık ve kültür alanlarında önemli reformlar gerçekleştirildi. Özellikle eğitimin yaygınlaştırılması ve okuma yazma seferberliği, Azerbaycan halkının modernleşme sürecinde büyük katkı sağladı. Asıl önemli olan ondan sonra ki dönemlerde yaşanacak olanlar yani resmen özellikle Stalin'in son yirmi yılında çoğu özgürlülkeri elinden alıdı ve milli benlikleri dahil alfabelerini bile değiştirip Kiril Alfabesine göre şekillendirmiştir.
Nerimanov’un en dikkat çeken özelliklerinden biri, Moskova’daki Sovyet yönetimi ile Azerbaycan halkının çıkarlarını dengelemeye çalışmasıydı. Sovyetler Birliği içinde Azerbaycan’ın kültürel kimliğinin korunması için çaba gösterdi. Bununla birlikte, merkezi yönetimle yaşadığı fikir ayrılıkları da bilinir. O, Azerbaycan’ın sadece bir Sovyet cumhuriyeti olarak değil, aynı zamanda kendi tarihine ve kültürüne sahip bir millet olarak varlığını sürdürmesi gerektiğini savundu. Ama öyle olmayacaktı belkide kendi de farkındaydı.
1920’lerin başında Lenin tarafından da desteklenen isimlerden biri olan Nerimanov, Moskova’da önemli görevler aldı. Ancak Stalin döneminde merkezileşme politikalarının sertleşmesi, onun fikirlerinin geri planda kalmasına yol açtı. 1925 yılında Moskova’da hayatını kaybetti. Ölüm nedeni resmi kayıtlara göre kalp krizi olarak geçse de, bazı tarihçiler onun siyasi sebeplerle ortadan kaldırıldığını ileri sürmektedir.
Neriman Nerimanov, bugün Azerbaycan’da halkının aydınlanması için mücadele eden bir entelektüel, bir doktor, bir yazar ve bir siyasetçi olarak anılmaktadır. Onun fikirleri, modern Azerbaycan kimliğinin oluşumuna ve Sovyet dönemi boyunca halkın kültürel değerlerini koruma çabalarına büyük katkı sağlamıştır.
Kısacası, Nerimanov yalnızca bir devlet adamı değil; aynı zamanda bir düşünür, bir sanatçı ve halkının hizmetkârıydı. Hem kalemi hem de siyasi mücadelesiyle, Azerbaycan tarihinin unutulmaz isimleri arasında yer almaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder