Giriş
Aristoteles [mö 334 - mö 322], Antik Yunan felsefecilerinin arasın da tartışılmaksızın en önemli ve etkili figürler arasında yer alır. Felsefenin her alanın da çığır açmış ve bilimin temellerini atmış bir polimat ve bilgedir. Platon`un öğrencisi ve Büyük İskender`in özel öğretmeni olması onun yaşamına ve düşünce dünyasına dair merakı daha da arttırmaktadır.
Hayatı ve Eğitimi: Platon`nun Gölgesinden Kendi Yoluna
Aristoteles, Mö 384 yılında Kuzey Yunanistan`da yani o dönem Makedonya`nın bir parçası olan Stagira`da doğdu. Babası Nikomakhos, Makedonya Kralı`nın saray hekimiydi. Bu durum saray kültürü ve bilimi merak etmesine öğrenmeye çalışmasına zemin hazırladı.
17 yaşında Atina`da Platon`nun Akademisi`ne katıldı. Yaklaşık 20 yıla yakın Platon`nun en parlak öğrencisi konumundaydı. Bu süreçte hocasının idealar teorisi ve ruhun ölümsüzlüğü gibi görüşlerini benimsemiş ama zamanla kendi bağımsız ve ampirik [deneysel] düşünce sistemini geliştirdi. Platon`nun ölümünden sonra Akademi`nin başına Platon`un yeğeni geçmesi ile Atina`dan ayrıldı ve bilimsel araştırmalarını farklı bir bölgede sürdürmüştür.
MÖ 343-340 yıulları arasında Makedonya Kralı II. Philip tarafından Büyük İskender [III. Aleksandros]`un öğretmeni olması için davet edildi. İskender`in bilim ve felsefeye olan ilgisi ise Aristoteles sayesinde oluşmuştur.
MÖ 335`te Atina`ya dönerek kendi felsefe okulu olan Lykeion`u kurdu. Öğrenciler bu okulda yürüyerek ders dinlemesi ile peripatetik [gezinenler] okulu olarak anıldı. Lykerion, sadece felsefe değil ayrıca tarih, doğa bilimleri ve mantığın da merkezlerinden biri haline geldi.
Felsefesi ve Evrensel Katkıları:
Mantığın Kurucusu
Aristoteles`in fesefi olarak hocası Platon`un idealizminin aksine, gerçekçilik [realizm] ve ampirizm üzerine kuruludur. Platon`a göre gerçeklikduyularla kavranamayan soyut idealar Dünyasındaydı Aristoteles ise gerçekliğin, duyularımızla algılandığımız ve somut olan bu dünyada, yani varlıkların kendisinde olduğunu savunmuştur.
Ona göre "bir şeyi bilmek, o şeyin özünü [form] maddedeki var oluşu içinde kavramaktadır."
Mantık [Organon]
Aristoteles, mantığın kurucusu olarak kabul edilir. Organon [alet] adını verdiği eserlerinde, formel mantık sistemini, özellikle de kıyas [tasım] teorisini detaylıca inceledi. Kıyas "iki öncülden zorunlu olarak üçüncü bir sonucun çıkarılması işlemidir ve Aristoteles`in mantık sistemi" 2000 yıldan fazla bir süre Batı ve İslam düşüncesinde standart olarak kaldı.
Metafizik [İlk Felsefe]
"Metafizik" adı, Aristoteles`in bu konudaki eserlerinin kütüphanede "Fizik" kitaplarından sonra [meta] gelmesiyle olmuştur. Bu eser de evrenin ilk nihai nedenlerini araştırır bu yüzden ona "ilk felsefe" adını verdi. Ona göre her varlığın dört nedeni vardır:
1] Maddi Neden: [Neyden yapıldığı]
2] Formel Neden: [Neyin olduğu, özü]
3] Fail Neden: [Oluşmasını sağlayan]
4] Ereksel [Nihai] Neden: [Amacı, için var olduğu]
Ayrıca, Tanrı`yı "Hareket Ettirmeyen İlk Hareket Ettirici" olarak tanımlamış ve varlık zincirinin en tepesine yerleştirmiştir.
Etik ve Politika
Aristoteles`in Nikomakhos`a göre insan yaşamın nihai amacı eudaimaia`dır [mutluluk ya da iyi yaşam]. Mutluluğa ulaşmanın yolu ise erdemli yaşam sürmekten ve orta yolu bulmaktan geçer. Cesaret, savurganlık ile cimrilik arasındaki orta yol gibi erdemler aşırılıklar arasında dengeyi temsil eder.
Politika adlı eserinde ise devleti incelemiş ve insanı "doğası gereği politik bir hayvan" olarak tanımlamıştır. Ona göre iyi yönetim biçimi, en iyi bilgiyı ve yetkin kişilerin yönetimi olan veya erdemli yurttaşların yönetimi olan Politea`dır.
Doğa Bilimleri
Modern bilim henüz ayraşmadığı dönemde fizik, biyoloji, zooloji, kozmoloji ve pisikoloji gibi alanlarda gözleme dayalı çalışmalar yaptı. Biyoloji alanındaki sınıflandırmaları ve hayvanlar üzerine yaptığı detaylı gözlemler esnasında kendisinden sonra gelen bilim insanları için asırlarca temel kaynak teşkil etti.
Etkisi ve Mirası
Aristoteles tüm zamanlar da tanınmış en büyük felsefecilerden biridir. Açtığı okullarla ve kuramları ile dünyaya çok değerli eserler kazandırmış. Bu eserler de yaptıkları ile beraber bize bıraktıkları en önemli mirasıdır.
Anahtar Kelimeler: Aristoteles Kimdir, hayatı eserleri ve felsefi görüşleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder