Grönland

Grönland

Kıta: Kuzey Amerika

Başkent: Nutuk

Resmi Dil: Grönlandca

Tanınan Bölgesel Diller: Danca

Milliyet: Grönlandlı

Para Birimi: Danimarka Kronu

Din: Protestan, Lütfen eğilimli Grönland Kilisesi ama Danimarka'ya bağlı, Hristiyan. 

Nüfus: 55.727

Hükümet: Danimarka Denizaşırı Toprağı

  Grönland, Kuzey Kutbu’nun kalbinde yer alan, dünyanın en büyük adasıdır. Danimarka Krallığı’na bağlı özerk bir bölge olan Grönland, zengin kültürel geçmişi, eşsiz coğrafyası ve stratejik önemi ile tarih boyunca dikkat çekmiştir. Hem yerli Inuit halkının köklü yaşam biçimleri hem de Avrupalıların keşif ve sömürge girişimleri, adanın siyasi ve tarihi yapısını şekillendirmiştir.

  Grönland’ın tarihi, binlerce yıl öncesine, Kuzey Amerika’dan göç eden Paleo-Inuit topluluklarına dayanır. Bu topluluklar, sert kutup koşullarında hayatta kalmayı başaran avcı-toplayıcı gruplardı. M.Ö. 2500 civarında Dorset kültürü ve ardından Thule kültürü bölgede hakim oldu. Bugünkü Grönland Inuit halkı, büyük oranda Thule kültürünün mirasçılarıdır.

  Inuit halkı, fok, balina ve kutup ayısı avcılığı ile geçimini sağladı; igloo ve taş evler inşa ederek zorlu iklim şartlarına uyum gösterdi. Kendi dillerini, mitolojilerini ve toplumsal düzenlerini geliştirdiler. Bu dönem, Grönland’ın Avrupalılarla tanışmasından önceki bağımsız kültürel yaşamını yansıtır.

  Grönland’a Avrupalıların ilk gelişi, Vikinglerle başladı. İzlandalı kaşif Erik the Red (Kızıl Erik), 10. yüzyılın sonlarında Grönland’a yerleşti. Viking kolonileri, özellikle güney kıyılarında tarım ve hayvancılık yaptı. Hatta Grönland, bir süre Norveç Krallığı’na bağlı kabul edildi.

  Ancak Viking kolonileri uzun ömürlü olmadı. 15. yüzyılın başlarında iklim değişiklikleri, ekonomik zorluklar ve Inuitlerle yaşanan etkileşimler sonucu Viking yerleşimleri tamamen ortadan kalktı. Buna rağmen Vikinglerin Grönland’daki varlığı, adanın Avrupa ile ilk kalıcı temasını sağlaması açısından önemlidir.

  18. yüzyılda Danimarka-Norveç Krallığı, Grönland üzerinde hak iddia etmeye başladı. Özellikle 1721’de misyoner Hans Egede’nin adaya gelişi ile Danimarka’nın nüfuzu arttı. Bu süreçte Hristiyanlık Inuitler arasında yayılmaya başladı ve Danimarka yönetimi ticaret ve idari kontrol kurdu.

  1814’te Norveç’in Danimarka’dan ayrılmasıyla Grönland tamamen Danimarka’nın sömürgesi haline geldi. 19. yüzyılda ticaret tekeli Danimarka’ya verildi ve Grönland dış dünyadan büyük ölçüde izole edildi. Bu dönem, Inuit kültürünün geleneksel yapısının dönüşmeye başladığı, modernleşmenin yavaş yavaş etkili olduğu bir süreçti.

  İkinci Dünya Savaşı, Grönland’ın siyasi tarihinde bir dönüm noktası oldu. Almanya’nın Danimarka’yı işgal etmesi üzerine Grönland, fiilen ABD’nin himayesine girdi. Amerikan üsleri kuruldu ve ada stratejik önemiyle dikkat çekti. Savaş sonrasında Danimarka yeniden kontrol sağladı; ancak Grönland artık dünya siyasetinde önemli bir konuma gelmişti.

1953 yılında Grönland, Danimarka’nın sömürgesi olmaktan çıkarılarak krallığın eşit bir parçası haline geldi. Bu değişiklikle birlikte Danimarka Anayasası adada da geçerli oldu. Ancak bu durum, Grönlandlılar arasında kendi kimliklerini koruma ve siyasi özerklik arayışını tetikledi.

  1979’da Danimarka, Grönland’a “Home Rule” adı verilen geniş bir özerklik hakkı tanıdı. Bu düzenleme ile Grönland kendi iç işlerinde büyük oranda bağımsız hale geldi; ancak dış politika, güvenlik ve para politikası gibi konular Danimarka’nın yetkisinde kaldı.

  Grönland halkı, 1985’te Avrupa Ekonomik Topluluğu’ndan ayrılma kararı aldı. Balıkçılık hakları ve kendi çıkarlarını koruma isteği bu kararda etkili oldu. Bu ayrılış, Grönland’ın kendi ekonomik kaynaklarını yönetme arzusunun güçlü bir göstergesiydi.

  2009 yılında yapılan bir referandum sonucunda “Self-Government Act” yürürlüğe girdi. Bu yeni düzenleme ile Grönland kendi doğal kaynakları üzerinde tam yetki kazandı. Ayrıca, Danimarka Grönland halkını ayrı bir “millet” olarak tanıdı. Bu gelişme, bağımsızlık yolunda önemli bir adım olarak değerlendirildi.

  Bugün Grönland, Danimarka Krallığı’na bağlı bir özerk bölgedir. Kendi parlamentosu (Inatsisartut) ve hükümeti bulunmaktadır. Başbakan, iç politikanın yürütülmesinde önemli bir role sahiptir. Resmi dil 2009’dan bu yana sadece Kalaallisut (Grönland dili) olarak kabul edilmiştir; bu da kültürel kimliğin korunması yönünde atılmış önemli bir adımdır.

  Ekonomik olarak Grönland, balıkçılık ve özellikle karides ihracatına dayanır. Ancak zengin maden kaynakları ve eriyen buzulların açtığı yeni enerji yolları, ülkeyi küresel güçlerin dikkatini çeken bir merkez haline getirmiştir. ABD, Çin ve AB, Grönland’ın jeopolitik önemine yatırım yapma eğilimindedir.

  Siyasi olarak ise Grönland’da bağımsızlık konusu güncelliğini korumaktadır. Halk arasında bağımsız bir devlet olma fikri güçlüdür; ancak ekonomik bağımlılık, küçük nüfus ve altyapı sorunları nedeniyle tam bağımsızlık şimdilik ertelenmiş görünmektedir. Yine de her geçen yıl, Grönland’ın daha fazla söz sahibi olduğu bir siyasi yapı güçlenmektedir.

  Grönland’ın tarihi, yerli Inuit kültürünün binlerce yıllık mirası ile Vikinglerin kısa süreli varlığı ve Danimarka’nın yüzyıllar süren hâkimiyeti arasında şekillenmiştir. 20. yüzyıldan itibaren özerklik kazanma süreci, adanın siyasi tarihinde yeni bir dönemin kapısını aralamıştır. Bugün Grönland, hem kendi kimliğini koruyan hem de küresel siyasette stratejik bir aktör haline gelen bir bölge olarak öne çıkmaktadır.

  Bağımsızlık tartışmaları, zengin doğal kaynaklar ve iklim değişikliği gibi faktörler, Grönland’ın geleceğini belirleyecek en önemli unsurlar olarak görünmektedir. Tarih boyunca zorlu koşullara uyum sağlamayı başaran bu ada, önümüzdeki yüzyılda da dünya siyasetinde kendine özgü bir yer edinmeye devam edecektir.